Een tuin vol bijen en vlinders, deel 1: de bij

Wanneer we aan bijen denken, denken we vaak aan de lekkere zoete honing in onze thee. Of het zoemende geluid waarmee ze de tuin vullen tijdens de zomermaanden. Het zou zomaar eens kunnen dat we binnen enkele jaren niet meer van al hun lekkers kunnen genieten want de bij is ernstig bedreigd.

🐝 Helft Nederlandse bijen met uitsterven bedreigd

In Vlaanderen vliegen er zo’n 350 soorten bijen rond. Dit klinkt alsof er nog meer dan genoeg zijn maar daar vergissen we ons lelijk in. In Nederland zou meer dan de helft van de bijen met uitsterven bedreigd zijn. Deze cijfers zijn verbijsterend. Cijfers voor Vlaanderen zijn nog niet gekend maar Natuurpunt voorspelt dat de Belgische bijen er nog erger aan toe zijn dan die van onze noorderburen. Dat belooft dus niet veel goeds voor de toekomst als we niet onmiddellijk ingrijpen.

Hoe komt het dat de bijenpopulatie zo bedreigd wordt? Het alsmaar toenemend gebruik van schadelijke pesticiden maar ook het massaal gebruiken van kunstmest door de landbouwers zorgt ervoor dat de bijen het hard te verduren krijgen. Ook de klimaatverandering bemoeilijkt de situatie. Door de opwarming van de aarde verandert de bloeitijd van de planten en moeten de bijen hun territorium gaan verleggen. Vooral hommels zijn hier het slachtoffer van. Het is dus belangrijk dat we onze tuinen opnieuw bijvriendelijk maken.

🐝 "Beezondere" bijen

Bijen doen echter veel meer dan enkel voor onze honingvoorraad en lekkere vruchten in de moestuin zorgen. Ze zijn een belangrijke schakel in het wereldwijde ecosysteem. Ze bestuiven hele landbouwgewassen waar voedsel verbouwd kan worden. De honingbij zorgt voor de bestuiving van maar liefst één derde van het voedsel dat we eten. Dit doen ze door het stuifmeel van de mannelijke helmknop naar de vrouwelijke stempel over te brengen. De jaarlijkse economische waarde van de honingbij wordt op maar liefst 150 miljard euro geschat. Met het uitsterven van de bij is dus ook onze voedselvoorraad bedreigd. De bijen zorgen niet enkel voor onze dagelijkse portie groenten en fruit, maar zijn ook belangrijk voor de productie van de koffie- en cacaoboon. Deze plantages bevinden zich voornamelijk in derdewereldlanden. Dus ook deze bevolking krijgt opnieuw een zware klap te verduren.

🐝 Bijenkillers worden verboden

De samenkomst van verschillende oorzaken zorgt ervoor dat de bijen de laatste jaren op de proef gesteld worden. Pesticiden zijn niet enkel schadelijk voor het milieu maar ook voor de bijen zijn ze nefast, net zoals voor vele andere insecten. Gebruik ze dan ook liever niet, en kies voor ecologische en biologische alternatieven.

Kan je echt niet anders? Spuit dan ’s ochtends of ’s avonds wanneer de bij niet actief is. Bij voorkeur ook als het windstil is zodat de pesticiden niet verder de tuin in geblazen worden. Dit kan andere planten aantasten, en zorgt voor een minder effectieve werking op de planten die het juist nodig hebben. Gebruik zeker geen pesticiden in de buurt van bijenkorven, of andere plekken waar de bijen het meest actief op zoek gaan naar nectar.

Neonicotinoïden zijn één van de vaakst gebruikte insecticiden ter wereld. Ze doen de bijen echter veel kwaad, en worden daarom ook wel de bijenkillers genoemd. Het Europees Parlement heeft in maart dan ook besloten dat de drie belangrijkste insecticiden clothianidine, imidacloprid en thiamethoxam, enkel nog in serres gebruikt mogen worden. Zo komen de stoffen niet in de openlucht terecht, en kunnen ze de (wilde) bijen geen leed toebrengen. Deze stoffen kunnen echter weer vervangen worden door andere schadelijke pesticiden. We mogen daarom nog niet te vroeg juichen, en moeten afwachten wat de toekomst brengt.

Ook de exotische varraomijt die vanuit het verre Azië in Europa is terechtgekomen, vormt een groot gevaar voor de bijen. Doordat deze pas recent is overgekomen, hebben de bijen nog geen geschikte manier gevonden om zich tegen deze parasiet te verweren.

🐝 Een bijenhotel biedt bescherming

Er zijn twee elementen die ervoor zorgen dat je veel bijen naar jouw tuin kan lokken: bescherming en voedsel. Zorg ervoor dat de bijen zich veilig voelen in jouw tuin, en een goed onderkomen hebben. Dit kan bijvoorbeeld door een bijenhotel in jouw tuin op te hangen. De bijen zijn niet veeleisend maar zoeken wel graag de kleinste en donkerste hoekjes op voor beschutting.

Verwacht echter geen vijfsterrenhotel want de naam klinkt chiquer dan wat het daadwerkelijk is. Je kan deze makkelijk zelf maken. Ben je geen handige Harry? Dan kan je deze ook kopen. Je hebt er geen grote kuis aan want de bijen onderhouden de kast zelf. Ze metselen de gangen dicht voor de larven die er moeten overwinteren. Wanneer Koning Winter het land uit is, zijn ze klaar om de wijde wereld in te vliegen. De bijtjes maken de gangen dan zelf opnieuw open.

Je hoeft het hotel enkel op een beschutte en zonnige plek op te hangen. Zorg er ook voor dat het hotel niet te dicht bij de grond hangt zodat er geen katten of andere dieren bij kunnen. Ook tussen gaatjes in een stenen muur nestelen de bijen zich graag. Je hoeft dus niet per se een bijenhotel aan te schaffen zolang er maar enkele kleine hoekjes en gaatjes in de omgeving zijn waar ze zich kunnen verstoppen.

Zelf een bijenhotel maken?

Vul een bakje met verschillende soorten gedroogde en gekliefde houtblokken (liefst afkomstig van de eik, beuk, kastanje, meidoorn of de es) en uitgeholde stengels. Hierna kan je gaatjes in verschillende formaten in de houtblokken boren. Je kan ook wat leem aan het bijenhotel toevoegen. Kortom, wees creatief en leef je uit.

Een zandbak zou je niet onmiddellijk associëren met bijen maar ze zijn er dol op. Maar liefst driekwart van de bijen zoekt zijn woonplaats onder de grond, wat je misschien niet zou verwachten. We hebben immers altijd het beeld voor ons van de bijenkorf in de boom of onder de dakgoot.

🐝 De bloemetjes en de bijtjes

Bijen hebben voldoende voedsel (= nectar) nodig om een volledig jaar in jouw tuin te kunnen overleven. Richt jouw tuin in met planten waaraan de bijen niet kunnen weerstaan. Wij geven je enkele voorbeelden:

Plaats veel drachtplanten in jouw tuin. Deze term wordt door de imkers gebruikt voor planten en bloemen die veel nectar en stuifmeel bevatten. Dit zijn bijvoorbeeld de lange ereprijs, ezelsoor, herstaster, bernagie maar ook wilde marjolein en tijm.
Zonnebloemen en vele andere veldbloemen trekken zowel bijen als vlinders aan. Wij verkopen enkele van deze bloemenmengsels in onze webshop.
Ook de lekkere geur van lavendel en salie kunnen de bijtjes niet weerstaan.
Zorg voor een gevarieerde tuin waar bijna het hele jaar door nectar te vinden is. Zo hou jij de bijtjes een volledig jaar actief in jouw tuin bezig, en kan jij genieten van mooie bloemen en lekker fruit.
Vermijd liever dubbele bloemen in een bijvriendelijke tuin. De meeldraden en stampers van deze bloemen zijn vaak vervormd tot bloemblaadjes. Hierdoor kunnen de bijen er geen nectar uithalen.
Zaai of plant niet enkel bloemen maar ook bomen verdienen een plaats in jouw tuin, bijvoorbeeld een appelaar of kersenboom.
Snoei jouw planten en struiken niet te vroeg. Anders kunnen de bijen er niet meer terecht. Laat ook dat gras maar groeien zodat distels en paardenbloemen er de kans krijgen om te groeien.
Beschik jij niet over een (grote) tuin maar wil jij de bijtjes wel helpen? Een groen dak zorgt niet enkel voor een mooi uitzicht maar neemt ook geen extra plaats in. Enkele vetplantjes erop, en de bijen zullen je heel dankbaar zijn.

Wist je dat:

je maar beter honing eet uit eigen streek? De antistoffen die de bijen maken zijn afgestemd op de regio waarin ze vertoeven. Last van hooikoorts? Eet dan regelmatig een lepeltje lokale honing. Jouw klachten zullen afnemen omdat je langzaamaan immuun wordt voor de pollen in jouw omgeving.

Bekijk onze aanraders 👇